Bijen. Al heel je leven zie je deze honingwerkers rondvliegen. Maar wat weet je eigenlijk over deze bijzondere dieren?
- Hommels zijn voorjaarsvliegers. Waarom? Omdat ze veel haartjes hebben, kunnen ze beter tegen de koude. Ze vliegen vaak al heel vroeg op de dag en je ziet ze zelfs tijdens regenweer of bij vrieskou.
- Ook onder de bijen leven koekoeken: de zogenaamde koekoeksbijen. De vrouwtjes bouwen zelf geen nesten, maar leggen hun eieren in de nesten van andere bijen. Op een onbewaakt moment sluipt een koekoeksbij een nest van een andere bij binnen, legt er een ei in en vliegt snel weer weg.
- Sommige bloemen, zoals tomaten en blauwe bessen, geven hun stuifmeel pas vrij als ze op de juiste manier worden ‘geschud’. Wilde bijen zoals hommels trillen met een specifieke frequentie – een soort bijenbeat – waardoor de bloem haar stuifmeel loslaat. Honingbijen kunnen dit niet.
- Bijen hebben rust nodig en slapen gemiddeld 5 tot 8 uur per dag. Solitaire bijen rusten vaak alleen, maar sommige soorten, zoals de blauwe sachembij, slapen in groepjes terwijl ze elkaars pootje vasthouden.
- Onderzoek toont aan dat bijen tot 4 kunnen tellen. Ze gebruiken deze vaardigheid om bijvoorbeeld bloempatronen te herkennen of de afstand tot hun nest in te schatten. Sommige experimenten bewijzen zelfs dat ze eenvoudige rekensommen kunnen oplossen.
Het tellen tot 4 helpt bijen bij 2 essentiële taken: navigatie en foerageren. Bij navigatie gebruiken bijen landmarks, zoals bomen of rotsen, om lange afstanden – soms wel 4 kilometer – van en naar hun korf af te leggen.
Door deze landmarks te tellen, schatten ze afstanden in en vinden ze de weg terug. Voor foerageren is tellen handig om te onthouden welke bloemen nectar bevatten. Door tot 4 nectarbronnen te tellen, vermijden bijen nutteloze bezoeken aan lege bloemen, wat hun efficiëntie vergroot.
- Ze ‘praten’ elektrisch. Bijen en bloemen communiceren via elektrische velden. Bloemen vertellen zo of er nog nectar is, wat bijen helpt efficiënter te foerageren.
- Ze dansen met een doel. Met de ‘waggle dance’ delen bijen informatie over voedselbronnen. Deze dans onthult richting, afstand én kwaliteit van wat er bloeit.
- Ze herkennen gezichten én ruiken explosieven. Bijen kunnen mensen aan hun gezicht herkennen én worden getraind om landmijnen op te sporen. Dat maakt ze slimme én levensreddende helpers.
- Honing is hard werken. Voor 1 pot honing legt een bijenvolk 40.000 km af. Dat is één keer rond de aarde. 1.000 bijen geven daarvoor letterlijk hun leven.
- Hun ogen zien wat wij niet zien. Bijenogen bestaan uit 5.000 facetten en zien ultraviolet licht. Voor hen zijn bloemen voorzien van geheime ‘nectargidsen’ die ons volledig ontgaan.
De Heggenrankbij komt uit haar nestje.
Behangers, metsers of spinners: bijen zijn echte ambachtslui
Wolbijen danken hun naam aan het feit dat ze plantenharen verzamelen van bv. ezelsoor of slangenkruid. Met de haartjes van die planten maken ze bolletjes wol. Hiermee bekleden ze hun nestcellen, die ze vaak in holtes of spleten maken. Mannetjes wolbijen zijn berucht om hun agressieve gedrag: ze verdedigen hun favoriete bloemen fel tegen andere insecten.
Behangersbijen knippen stukjes blad of bloemblaadjes af en gebruiken die als ‘behang’ voor hun nestcellen. Je herkent hun werk aan de ronde hapjes die uit bladeren van bijvoorbeeld rozen of seringen zijn geknipt. Hun nesten maken ze in holle stengels, muren of hout.
Metselbijen gebruiken modder of klei om hun nestcellen te bouwen en af te sluiten. Ze nestelen vaak in holle rietstengels, boorgangen in hout of bijenhotels. Ze zijn uitstekende bestuivers en worden vaak ingezet in boomgaarden voor de bestuiving van fruitbomen.