We nemen je mee naar het einde van de jaren 70. Prosper Schittekat, toenmalig conservator van de Duinenabdij, wandelt samen met een bezoeker langs de ruïnes van de cisterciënzerabdij. De naar boven reikende takken van de zeekraal (een plant, red.) trekken de aandacht. De bezoeker bukt zich en vindt een uniek stuk uit de dertiende eeuw: de helft van een zegelstempel. Een voorwerp dat eeuwenlang werd gebruikt door de abten van de Duinenabdij.
Tegenzegel
In de middeleeuwen had men geen vertrouwen in een handtekening. En terecht, want dat konden ze simpel namaken. Om de echtheid van een oorkonde te garanderen, gebruikte men een zegel. Een zegelstempel werd gedrukt in gesmolten was en liet - letterlijk - een persoonlijke indruk na. Om het helemaal veilig te maken, kon je aan de achterkant nog een kleinere zegel indrukken: een tegenzegel. Dan was het onmogelijk om het zegel van de oorkonde los te peuteren en aan een ander stuk te bevestigen.
Het is zo’n tegenzegel dat veertig jaar geleden werd gevonden. Ergens rond de kapittelzaal van de abdij - dat is waar het kapelletje van Sint-Idesbald staat. We beschikken slechts over de helft van de stempel, maar er zijn natuurlijk oorkonden bekend waarvan je de volledige afdruk ziet. Daar zie je een arm met een abtsstaf voor, naast een vis en dat zijn verwijzingen naar de abdij. Eromheen staat de legende: Tegenzegel van de Duinenabdij - weliswaar verkort en in het Latijn. Die afbeeldingen vind je bij oorkonden van twaalf abten: vanaf Diederik van Brabant (1259-1267) tot en met Pieter van der Marct (1418-1442). Bijna twee eeuwen lang dus.
De gebroken stempel van het tegenzegel van de Duinenabdij (Collectie Abdijmuseum Ten Duinen)
Puntjes op de i
Nu zeggen de regels, ook bij de cisterciënzers, dat je een zegelstempel moest breken na het overlijden van wie dit gebruikte. Zo verhinderde je dat iemand met kwade bedoelingen nog extra stukken bezegelde. Wellicht is dat hier niet gebeurd, omdat het uiteindelijk niet echt een persoonlijke stempel was. Maar dan moet iemand toch de puntjes op de i gezet hebben en dus ook de stempel van het tegenzegel hebben gebroken. Want die is duidelijk bewust vernietigd. Dat zie je aan de groef op de voorkant die de slag van een beitel verraadt.
De halve zegelstempel is gelukkig in de collectie van het Abdijmuseum Ten Duinen beland. Door het kleine formaat is hij bij de munten en penningen gestopt. En daar is hij recent weer boven water gekomen…
