Koksijde. Je woont er, je kent het en je zegt het (bijna) elke dag. Maar weet je waar die naam vandaan komt? Het antwoord is verrassender dan je denkt.
Er waren in Vlaanderen ooit 2 plaatsen die Koksijde heetten. Eén hier, bij Veurne, en één bij Oostburg, in Zeeuws-Vlaanderen (Vroeger een deel van Vlaanderen).
Allebei verdwenen in de loop van de 17e eeuw onder zand en water. Allebei vissersnederzettingen langs getijdengeulen die vandaag helemaal uit het landschap gewist zijn.
Naam uit de mist
De oudste geschreven vermelding van Koksijde (bij Veurne) dateert uit 1239: Cocxhida. Daarvoor wordt die naam geen enkele keer genoemd. Alleen het landschap, dat zijn geheimen bewaart onder eeuwen stuifzand en bebouwing.
Wat betekent die vreemde naam precies?
Over het tweede deel is iedereen het eens: -een yde is een Noordzeegermaans woord in de betekenis van ‘aanlegplaats’ of ‘kleine haven’ en is hoogstwaarschijnlijk afgeleid van het werkwoord (h)iden ('schuilen, aanleggen', 'to hide' in het Engels).
We vinden het woord ook in tal van Engelse plaatsnamen terug (zoals Hythe bij Folkestone). Maar het eerste deel, Coc, blijft een raadsel.
Diverse pistes, 1 raadsel
Volgens de meest aanvaarde verklaring gaat het om een persoonsnaam: een lokale grondbezittermet de (familie)naam coc (zoals die vandaag nog voorkomt in de familienaam 'Decock'). 2-namensystemen, dus met een voornaam en een toenaam (familienaam), komen in Vlaanderen voor vanaf de 13e eeuw.
Dan betekent Cocxhida letterlijk: 'de aanlegplaats van Coc'.
Andere onderzoekers zeggen dat Coc verwant kan zijn met koog en kaag (buitendijks land) en kogge (handelsschip). Ook de betekenis van een (duin)hoogte kan een piste zijn dat past bij de ligging. Maar harde bewijzen zijn er niet.
Een oudere verklaring waarbij de link werd gelegd met schelpdieren – kokkels die hier in overvloed voorkwamen - wordt vandaag door de meeste onderzoekers naar de prullenmand verwezen.
Verhaal van water en zand
De etymologie van Koksijde gaat dus verder dan alleen letters en klanken. Ze vertelt over een verdwenen vissersdorp, over schepen die aanlegden aan getijdenrivieren en over bewoners die vochten tegen zand en zee.
Een verhaal dat begint in de mist van de middeleeuwen en eindigt in het stuivend zand dat alles bedekte. Alles, behalve de naam. Die bleef bewaard als een boodschap uit het verleden.
Welke boodschap precies? Dat mysterie ontrafelen we in de volgende aflevering.
Bron: Alexander Lehouck: Het verdwenen landschap en de etymologie van Koksijde (2010).
Samengevat: de betekenis van Koksijde
Taalwetenschappers zijn het nog niet eens, maar 3 theorieën springen eruit - ook 1 verkeerde:
Aanlegplaats van Coc
Coc kan naar een persoonsnaam (familienaam) verwijzen. Cocxhida betekent dan letterlijk: de aanlegplaats van Coc.
Buitendijks land of aanlegplaats van een kogge
In het Oudgermaans betekent koog, kaag: een buitendijks gebied (bv. langs een getijdengeul). Verwant daarmee is het woord kogge (handelsschip).
Koksijde zou dus de aanlegplaats 'van buitendijks land' of 'van een kogge' kunnen zijn. Ook de betekenis van een (duin)hoogte kan een piste zijn.
Kokkels: een moderne mythe
Sommigen leggen de link met kokkels. De schelpdieren die in de streek massaal voorkwamen. Deze verklaring kan naar de prullenmand. Want die piste is volgens de meeste onderzoekers verkeerd.