"We wilden geen traditioneel zoölogisch museum, maar een galerij met kunstwerken"

MuseOs is het levenswerk van deze gepassioneerde biologen. Je vindt er 1.200 schedels, 30 skeletten en oneindig veel verhalen. Tij-dingen ging op schedeljacht en nam een pak antwoorden als trofee mee.

Tij-dingen: Een vraag die je ongetwijfeld al veel kreeg: hoe is het allemaal begonnen?

Luc Tyteca: "Inderdaad 1 van de meest gestelde vragen. (glimlacht) Het is begonnen tijdens onze studies, Leentje en ik studeerden allebei biologie in Leuven. Voor een practicum moesten we van professor Quaghebeur de schedel van een hond analyseren. Die schedel hebben we nog altijd en ligt in een kast tussen een heel pak andere schedels van hondenrassen. Ook voor het vak 'vergelijkende anatomie' moesten we schedels meebrengen naar het examen waarover dan de vragen werden gesteld. Zo is de passie ontstaan."

T-d: Jullie hebben alles zelf opgebouwd?

Luc: "Inderdaad. Alles is betaald met eigen middelen. Ik heb eigenlijk heel mijn leven 2 beroepen gecombineerd: bakker en bioloog. Zonder mijn biologiestudies zou ik nooit schedels verzamelen en zonder de bakkerij (bakkerij Tyteca in Koksijde-Dorp, red.) hadden we wellicht nooit de middelen om MuseOs uit te bouwen. Beide waren nodig om het project te realiseren."

Leentje Vandenhoudt: "Luc hangt ook alles zelf op. Om de schedels van de herten aan de muur te hangen, bouwde hij zelf een stelling van 6 meter hoog en zette daar dan nog eens zijn ladder op. Ik hou mijn hart vast telkens hij van die acrobatentoeren uithaalt om iets van de muur te halen of te verplaatsen."

T-d: Je stelt zelf skeletten samen?

Luc: "Het 1e skelet dat ik bouwde, was een olifant en dat ging met vallen en opstaan. Want skeletten samenstellen, leerde ik door zelfstudie. Het 2e skelet, dat van een neushoorn, ging al iets vlotter. Nu ben ik bezig met het skelet van een maraboe, een vogel en totaal iets anders. Hoe lang ik daaraan bezig ben? Moeilijk te zeggen, elk skelet is anders en een nieuwe uitdaging. Je moet de botten aan elkaar lijmen en - liefst zo onzichtbaar mogelijk - verstevigingen aanbrengen in metaal. Daar is veel geduld voor nodig. Het is ook belangrijk dat je het kadaver goed fotografeert tijdens het uitbenen om het achteraf opnieuw samen te stellen. Van lang niet alle skeletten vind je illustraties in boeken. Het bouwen van heel kleine skeletten zoals een dwergvleermuis of een winterkoning laat ik over aan specialisten, mensen met meer geduld, betere ogen en een fijnere motoriek dan ik."

Leentje: "Luc reinigt zelf de botten. Macereren, bleken, ontvetten, ontsmetten: het hoort er allemaal bij. Tijdens het maceratieproces wordt vlees van het skelet geweekt door enzymen. Biotex, een sterk wasmiddel, is daar heel geschikt voor. Ontvetten is het lastigst, maar wel heel belangrijk. Vetten verzuren namelijk met de jaren en maken het bot – dat veel calcium bevat – broos."

T-d: Wie zijn jullie belangrijkste doelgroepen?

Leentje: "Voor we begonnen, stelden we ons eerst deze 2 vragen: Zal hier ooit iemand naar komen kijken? En wat doet het zien van die schedels met kinderen? Na 8 jaar weten we dat kinderen schedels en skeletten fascinerend vinden. Ze leren er ook over op school en ze zijn gek van dino's. Het zijn meestal de ouders die het eerst naar huis willen en de kinderen die nog willen blijven. Dankzij de doe-opdrachten ook. Achteraf verdienen ze dan een drankje of een postkaart. MuseOs is geschikt voor alle leeftijden, zeg maar van 5 tot 95 jaar."

Luc: "Er komen ook veel wetenschappers langs, doctorandi ook. We hebben veel skeletten die nog niet zijn samengesteld, losse beenderen dus en die zijn handig voor wetenschappelijk onderzoek omdat je die apart kan bestuderen, fotograferen of scannen. Kunstenaars springen ook regelmatig binnen om etsen te maken, te tekenen of te schilderen. De Westhoek Academie Koksijde passeert af en toe met cursisten."

T-d: Er zitten een heleboel speciale schedels of skeletten tussen?

Luc: "Hangt ervan af wat je verstaat onder speciaal natuurlijk. Oscar ligt hier, dat is de grijze zeehond die altijd kwam zonnen op het strand van Koksijde. Ik maakte die oorspronkelijk klaar voor het NAVIGO-museum, maar de plannen zijn gewijzigd en nu is Sea Life uit Blankenberge geïnteresseerd. Sowieso is alles wat op strand wordt gevonden eigendom van de overheid, zij beslissen dan wat ermee gebeurt. Het skelet van een doodshoofdaapje dat een noot vasthoudt, vind ik ook een leuke. Of de sluipende poema."

Leentje: "De reuzensalamander is heel bijzonder. Die lieten we bouwen in Nederland door de wereldkampioen in dat soort reconstrueerwerk. En het skelet van de zeeotter is prachtig, dat zie je niet veel in collecties."

Luc: "Het skelet van de rattenslang heb ik zelf gebouwd. Dat was een gigantisch puzzelwerk."

T-d: Krijgen jullie soms bijzondere vragen voorgeschoteld?

Leentje: "Kinderen vragen soms of we alle dieren zelf hebben gedood. Natuurlijk niet en we geven daar ook nooit opdracht voor. Vandaar dat we op verschillende plaatsen blaadjes hebben opgehangen om dat te melden. Wij zijn geen trofeejagers."

Luc: "En dan de vraag of we dino's hebben natuurlijk. (lacht) We hebben geen dino’s maar wel een aantal soorten die al lang zijn uitgestorven."

T-d: Hoe vind je nieuwe stukken voor je collectie?

Luc: "Op verschillende manieren. Soms koop ik dingen aan, soms krijg ik iets binnen door te ruilen of heel af en toe krijg ik een schenking. We hadden ook een missionaris in de familie, en telkens al hij terug naar België kwam had hij een paar schedeltjes mee."

T-d: Jullie lenen zelf ook schedels of skeletten uit?

Luc: "Klopt. Af en toe verhuizen er stukken uit onze collectie. Een paar voorbeelden? Een olifantenschedel werd in 2017 gebruikt tijdens een expo van het S.M.A.K. in Gent. De Zwitserse kunstenaar Christoph Büchel maakte daar een reconstructie van een Afrikaans dorp. Dirk Santens, nog een kunstenaar, kreeg de schedel van een schaap in bruikleen om een bronzen beeld te maken. Dat keert binnenkort terug."

T-d: Hebben jullie nog een paar leuke tips of anekdotes?

Leentje: "Onze kast met pathologieën, dat zijn ziektes, spreekt tot iedereens verbeelding. Het gaat om ziektes die sporen nalieten op botten of schedels die we in een aparte vitrine tentoonstellen."

Luc: "Heb je al gehoord van Balder? Dat is een kunstenaar uit Brugge. Hij was hier op bezoek met zijn familie en terwijl zijn familieleden door het museum liepen, maakte hij een mooie tekening van 1 van mijn lievelingsschedels in ons gastenboek. Ons eigen kunstwerkje."

T-d: Hebben jullie nog toekomstplannen?

Leentje: "De collectie verder uitbreiden en nog meer bezoekers lokken. Vorig jaar hebben we het museum nog uitgebreid met een extra ruimte. De laboruimte van Luc moest daardoor wijken, maar hij heeft al een nieuw plekje hoor. "

Luc: "Volgend jaar krijgen een aantal historische stukken een plek en een nieuwe editie van 'Rowland Ward' waarin records van jachtwild worden bijgehouden. Die reeks bestaat al sinds 1882. Ik ben ook bezig met een fotoboek waarin ik de periode 2002 tot 2022 van het verhaal van MuseOs belicht. Leuk voor bezoekers om eens in te bladeren."