De originele oorkonde, nog voorzien van vier van de vijf zegels, dateert van Palmzondag 1228. Bijna 800 jaar oud dus. Die ouderdom en de goed bewaarde zegels maakten het stuk erg gewild. En toch slaagde Lokaal Bestuur Koksijde erin om deze oorkonde te bemachtigen.
Bewonder het vanaf zaterdag 26 juni tijdens de thema-opstelling Symbolen en tekens in het Abdijmuseum.
De akte gaat over een schenking van Heinricus Hevelbern aan de Duinenabdij. De man gaf 75 gemeten (ongeveer 30 hectare) land in de regio Axel aan de Duinenabdij. In Axel (Zeeuws-Vlaanderen, Nederland) bouwden de cisterciënzers toen hun bezit uit. De abdij schold hem daarom een schuld van ruim 24 pond kwijt, wat toen een flink bedrag was: daarmee kon je een vijfde van de Koksijdse duinen kopen. Abt Salomon van Gent beloofde dat Heinricus dat bedrag niet moest terugbetalen, zolang de abdij dat land kon gebruiken.
Uitzonderlijk goed bewaard
Opvallend is dat het desbetreffende stuk land in Zeeland ligt, maar dat de oorkonde in of bij de abdij opgemaakt was. De oorkonders (personen op de zegels) zijn de abt van de Veurnse Sint-Niklaasabdij, de proost en de deken van het Sint-Walburgakapittel, en Hugo, een ridder die baljuw van Veurne was en waarschijnlijk woonde op Loringe (nu Loringestede langs het kanaal Veurne-Nieuwpoort), toen nog Koksijde. Dat waren de gezagsdragers waarop men vertrouwde voor de aflevering van officiële documenten. De oorkonde is erg mooi geschreven. Het zegel van de ridder is verloren gegaan, maar de andere zijn uitzonderlijk goed bewaard. Ooit moet er een ander stuk aan de oorkonde vastgemaakt zijn, want het draadje dat beide verbond, is er nog.
Terug thuis in Koksijde
Het is duidelijk dat dit stuk uit het abdijarchief komt. Daarop wijzen ook de aantekeningen op de achterkant: die geven een korte samenvatting of een archiefcode om het daar terug te vinden in een grote inventaris. Wanneer het stuk zijn eigen weg ging, weten we niet. Maar het behoorde al niet meer tot het archief van Ten Duinen toen dat in de 19e eeuw in het Grootseminarie werd bewerkt. De tekst van de oorkonde was al bekend. Ze is overgeschreven in cartularia (oorkondenboeken) van de abdij van 1305 en van 1395. Op basis van de eerste kopie werd ze in de 19e eeuw gepubliceerd. Maar het origineel laat toe om dat afschrift hier en daar te corrigeren. En voor het Abdijmuseum is het één van de weinige archiefstukken uit de periode dat de abdij nog bloeide. Hiermee komt het akkoord tussen Heinricus Hevelbern en abt Salomon na bijna acht eeuwen weer thuis.
Wat is een oorkonde?
Een oorkonde, ook wel charter of keure, is een schriftelijke weergave van afspraken, uit de middeleeuwen. Het diende dus als bewijsstuk voor gemaakte afspraken. Meestal zijn oorkonden op perkament geschreven. Veel oorkonden bleven goed bewaard, omdat zij voor latere eigenaren het bewijs van eigendom van een stuk grond of een recht vormden.
Hoeveel zou 24 pond nu waard zijn?
Historici rekenen om naar twee tegenwaarden: wat is het loon van een ongeschoold arbeider (hoeveel dagen moest die werken voor zo’n som)? en hoeveel rogge kon je daarvoor kopen (basisvoedsel, dus voor iedereen geldig)?
Waar je wel een eind mee wegkomt, is dat die 24 pond en die 75 gemeten (30 ha.) land gelijkwaardig waren. Dat geeft toch een indicatie.
Ook: de Duinenabdij kon in ongeveer dezelfde periode haar bezit van duinen bij de abdij uitbreiden tot alle duinen van heel Koksijde en daarvoor gaf ze aan de gravin een rente van 7 pond. Het kapitaal daarvan is wellicht 140 pond (x 20). Dus met de waarde van de oorkonde van 1228 kan je inschatten dat je iets minder dan een vijfde van alle duinen van Koksijde kon kopen…
