De Aziatische hoornaar (vespa velutina) is een exotische wespensoort die sinds mei 2017 in Vlaanderen voorkomt. Hij kwam Europa binnen in 2004, via een bonsai-kwekerij in Frankrijk en heeft zich sindsdien verspreid over Spanje, Portugal, Italië, Duitsland, Groot-Brittannië, Nederland en België.
De soort staat erom bekend honingbijenkasten te kunnen binnendringen, en volledige nesten leeg te roven. In november 2017 stond de teller op 15 waarnemingen in België, waarvan 6 in Vlaanderen. Vanaf 2018 werd de soort in alle provincies waargenomen en breidde sterk uit. De soort wordt vaak verward met de onschadelijke Europese hoornaar.
Hoe herken je de Aziatische hoornaar?
Van de Aziatische hoornaar zijn 13 verschillende kleurvormen bekend in Zuidoost Azië. Daarvan is enkel de donkere ondersoort vespa velutina nigrithorax uit Europa bekend. Bij deze kleurvorm:
- is het borststuk zwart fluwelig.
- zijn de poten zwart met opvallende gele uiteinden.
- is het gezicht oranjerood
- zijn de laatste twee achterlijfsegmenten geeloranje.
- zijn de werksters tot 25 mm groot, koninginnen worden 30 mm. De Aziatische hoornaar is daarmee iets kleiner dan de Europese hoornaar.
De Europese hoornaar heeft dan weer opvallend rode poten, veel rood aan de kop en op het borststuk en is geel op bijna alle achterlijfssegmenten. De Aziatische hoornaar is zeker niet te verwarren met de Aziatische reuzenhoornaar (vespa mandarinia), die tot nu toe nog niet in Europa werd waargenomen. Deze wordt 45 tot 55 mm lang, heeft een opvallend gele kop en een zwart-geel gestreept achterlijf.
Video: hoe herken je de Aziatische hoornaar?
Wat eet de Aziatische hoornaar?
Aziatische hoornaars zijn dagactief en ontwikkelden een specifiek voedselpatroon en bijhorende jachtmethode. In zijn oorspronkelijk leefgebied specialiseerde de soort zich in het vangen van honingbijen, maar daarnaast worden ook vliegen, sprinkhanen, vlinders en wespen verschalkt. Tot 60 procent van de prooien bestaan uit wespen en vliegen. Het aandeel honingbijen stijgt in stedelijke omgevingen tot 60 procent.
Bij het jagen op honingbijen vliegt de wesp met gestrekte poten heen en weer voor de bijenkast en wacht op terugkerende bijen die uit de lucht worden geplukt. In het najaar jagen de kolonies soms in groep, waardoor ze veel honingbijen in een klap vangen. Ze dringen ook bijenkasten binnen en richten veel schade aan. De prooien worden van kop, vleugels en poten ontdaan en worden aan de wespenlarven gevoederd. Aziatische hoornaars zijn in staat om 30 procent van een bijenkolonie uit te roeien in enkele uren. Door dit specifieke gedrag vormen ze een potentiële bedreiging voor honingbijen en de imkerij.
Macrofoto van een hoornaar
Waar leeft de Aziatische hoornaar?
In tegenstelling tot de Europese hoornaar maakt de Aziatische hoornaar vrijhangende nesten. Deze zijn vaak elliptisch (langwerpig rond, red.) van vorm en hebben een diameter van 50 tot 80 cm. Secundaire (zomer) nesten worden vaak in hoge bomen zoals populieren en zomereiken gehangen. Nesten vind je zowel in landelijke als stedelijke omgevingen. Soms gebruikt de soort ook garages, huizen, poorten en loodsen als nestplaats. Een nest kan meer dan 1.000 individuen bevatten en is zo aanzienlijk groter dan dat van de Europese hoornaar.
Hoe plant de Aziatische hoornaar zich voort?
Net als veel andere sociale wespen maakt de Aziatische hoornaar jaarlijkse nesten. Het nest wordt in het voorjaar gestart door een bevruchte koningin die succesvol heeft overwinterd. De koningin start in haar eentje met de bouw van een primair nest en zal de eerste werksters zelf grootbrengen. Aan het begin van de zomer wordt een secundair nest gebouwd dat uitgroeit tot het effectieve nest. Daarna helpen de nieuwe werksters met de verzorging van het broed en het aandragen van voedsel. In een seizoen kan een nest enkele duizenden werksters voortbrengen. In de nazomer worden ook mannetjes en nieuwe koninginnen geproduceerd. Na de paring sterven de mannetjes. De bevruchte koninginnen gaan op zoek naar een plekje om te overwinteren. Aziatische hoornaars kunnen enkele tientallen tot honderden koninginnen per jaar produceren, wat meteen verklaart waarom deze soort zo succesvol nieuwe gebieden koloniseert.
Hoe krijg je de Aziatische hoornaar te zien?
Aziatische hoornaars zijn actief van april tot november, met een piek in augustus en september. Bevruchte koninginnen overwinteren alleen of in kleine groepjes in een goed geïsoleerde schuilplaats (bijvoorbeeld onder schors, in de bodem of in plantenpotten). In tegenstelling tot de Europese hoornaar, is de Aziatische hoornaar alleen overdag actief.
Weetjes over de Aziatische hoornaar
De Aziatische hoornaar heeft niet alleen in Europa voet aan de grond gekregen, maar is intussen ook in Zuid-Korea opgedoken. De Aziatische honingbij (apis cerana) heeft een afweersysteem tegen aanvallen van de Aziatische hoornaar ontwikkeld. Wanneer een jagende hoornaar het nest nadert, wordt het aantal wachterbijen verdrievoudigd in een poging om de hoornaar te overrompelen. De honingbijen vormen een bijenbal rond de hoornaar waardoor de temperatuur zo hoog oploopt dat deze sterft.
In de media werd de afgelopen jaren al veelvuldig foutief verwezen naar het gedrag van de veel grotere en agressievere Aziatische reuzenhoornaar, ook wel bekend als de Killer Hornet. Deze soort werd voor alle duidelijkheid nog niet in Europa waargenomen.
Bron: https://www.natuurpunt.be/pagina/de-aziatische-hoornaar
