Wanneer vergeetachtigheid een ziekte wordt

Aanleiding zijn subtiele, maar terugkerende geheugenklachten, gedragsproblemen en veranderingen in karakter. Alles waar iemand het hoofd bij moet houden, kost een persoon met dementie extra inspanning: een televisie-uitzending of een gesprek volgen, plannen maken, dingen op een rijtje zetten, administratie bijhouden, problemen oplossen en beslissingen nemen.

Iemand met dementie krijgt bijvoorbeeld moeite met:

• zich iets herinneren wat kort geleden is gebeurd
• het juiste woord vinden
• zich aanpassen aan nieuwe omstandigheden
• nieuwe dingen leren
• beslissingen nemen
• zich oriënteren
• zijn of haar emoties onder controle houden
• rekenen en met geld omgaan

Deze veranderingen doen zich niet van de ene dag op de andere voor. Bij de ziekte van Alzheimer treden de eerste verschijnselen meestal geleidelijk op. Bij vasculaire dementie (m.b.t. de bloedvaten, red.) zijn deze veranderingen vaak abrupter. De verschijnselen van dementie worden vaak duidelijker naarmate de dementie vordert. Beetje bij beetje verslechtert het verstandelijk functioneren. In de loop van de aandoening treden er veranderingen in het gedrag en karakter op en later ook op lichamelijk gebied, zoals incontinentie en gewichtsafname.

De eerste verschijnselen van frontotemporale dementie zijn afhankelijk van de plaats in de hersenen die het eerst wordt aangetast. Geheugenproblemen – kenmerkend voor andere vormen van dementie – treden bij de meeste mensen met frontotemporale dementie pas later op. Meestal staan veranderingen in gedrag, persoonlijkheid en spraak op de voorgrond.

Dementie is een verzamelnaam van een groep aandoeningen waarbij meerdere stoornissen in het cognitieve functioneren samen optreden. Cognitieve functies zijn onder meer: het geheugen, het leervermogen, het taalgebruik en het kunnen begrijpen en uitvoeren van complexe en dagelijkse handelingen. Doorgaans is dementie chronisch en groeiend Geheugenverlies staat meestal op de voorgrond, maar dat is niet altijd zo. De stemming, persoonlijkheid en ook het gedrag kunnen veranderen.

Welke symptomen er precies optreden, wordt bepaald door de aard, lokalisatie en ernst van de afwijkingen in de hersenen. De stoornissen hangen dus af van de oorzaak van de dementie. Er zijn veel verschillende oorzaken van dementie, maar de meest voorkomende zijn de ziekte van Alzheimer, frontotemporale dementie, vasculaire dementie en dementie bij de ziekte van Parkinson. Er wordt pas van dementie gesproken als de stoornissen in het denken, de stemming en het gedrag zo ernstig zijn, dat iemand wordt beperkt in zijn of haar dagelijks functioneren.

• Ziekte van Alzheimer (bij de helft tot drie kwart van de personen met dementie): de zenuwcellen van de hersenen sterven geleidelijk af. De oorzaak is de opeenstapeling van het eiwit amyloïd tussen de zenuwcellen. Naast die zogenaamde seniele plakken ontstaan er ook afwijkingen in de zenuwcellen zelf, die bestaan uit kluwens van eiwitten van het skelet van de cel. Alzheimer begint heel geleidelijk en het eerste symptoom is vaak geheugenverlies. De eerste tekenen doen zich gemiddeld voor rond 65 jaar.
• Frontotemporale dementie: een verzamelnaam voor verschillende vormen. Bij één groep zijn er vooral taalproblemen, een andere subgroep vertoont voornamelijk gedragsstoornissen. De eerste kenmerken zijn vaak veranderingen in het gedrag en persoonlijkheid.
• Vasculaire dementie: het gevolg van een gebrekkige doorbloeding. Het gaat om patiënten die bv. werden gereanimeerd na een hartstilstand of die een beroerte (herseninfarct) doormaakten.
• Diffuse Lewy Body Disease (DLBD): een ziekte tussen de ziekte van Alzheimer en de ziekte van Parkinson.

Minder voorkomende vormen van dementie:

• Chorea van Huntington
• De ziekte van Creutzfeldt Jakob
• Alcohol dementie