De Insectenzomer van Natuurpunt: een zomer zonder hommels

Een massa insecten? Absoluut.

Toch geven die massa waarnemingen verontrustende signalen: bij heel wat insectensoorten zien we een sterke achteruitgang. Vooral hommels, vlinders en zweefvliegen bleven deze zomer weg.

Het aantal insecten in Vlaanderen gaat al jaren enorm achteruit. De laatste 50 jaar zijn we de helft van onze insecten kwijtgespeeld. En we verliezen nog steeds ongeveer 1procent per jaar.

Daarom organiseert Natuurpunt de Insectenzomer, waarbij het iedereen oproept om de insecten te fotograferen met de app ObsIdentify.

1.500.000 miljoen insecten

38.586 mensen deden mee en er werden meer dan 1.500.000 miljoen insecten ‘geappt’. Maar de resultaten van de campagne zijn verontrustend.

Eén van de opvallende trends? De quasi afwezigheid van hommels. Dat is verontrustend, want hommelsoorten zoals akker- en steenhommel komen overal voor en zijn zeer efficiënte bestuivers.

Als zij het laten afweten, wijst dat op een slechte landschapskwaliteit. In Nederland ziet men gelijkaardige ontwikkelingen en werkt men aan een betere ‘basiskwaliteit natuur’. Ook voor veel vlinders, libellen en zweefvliegen lagen de aantallen ver onder het gemiddelde.

Vanuit verschillende regio’s ontvingen we getuigenissen. Zo deed bijenkenner Maarten Jacobs onderzoek in Limburgse heideterreinen. “Om het aantal bijen te zien dat ik in een normale zomer op een half uur zie, heb ik nu twee volle dagen nodig. De heide lijkt wel leeg.” Ook in Oost-Brabant vlogen er in bermen vol bloeiende marjolein nauwelijks hommels en vlinders. Vooral het ontbreken van de steenhommel viel deze zomer op; deze soort zakte in de insectenranking van plaats 9 naar 118, met meer dan 70 procent minder waarnemingen dan vorig jaar. De algemene akkerhommel bleef weliswaar in de top 10, maar ook daar lag het aantal meldingen ongeveer de helft lager dan vorig jaar.

Die terugval in algemene hommelaantallen kan leiden tot een minder efficiënte bestuiving. Een recente studie in Nature leert dat de oogst van appels en bessen nu al lijdt onder het tekort aan bestuivers.

Niet voor alle soorten is de toestand even desastreus. Bij de zweefvliegen scoren een handvol soorten waarvan de larven in mest of vuil water leven, wél goed: zij waren deze zomer misschien wel de talrijkste bestuivers. Ook de aantallen graafwespen en langpootmuggen leken wel mee te vallen. En enkele soorten profiteerden van het mooie weer in augustus, in combinatie met de vochtige maanden daarvoor, om zich succesvol voort te planten, zoals het landkaartje (een dagvlinder) of het stro-uiltje (een nachtvlinder).

Maar die lichtpuntjes vallen in het niets bij de afwezigheid van de vele andere zweefvlieg-, bijen-, libellen- en vlindersoorten. Bovendien zien we ook een verdere toename van exotische insecten. Ook dat is in de meeste gevallen geen goed nieuws.

Impact van droog, heet en nat weer

De lage aantallen komen niet uit de lucht gevallen: het gaat met veel soorten insecten al jaren slecht.

Extreme weersomstandigheden zoals langdurige droogtes van de afgelopen 5 jaar hadden al veel populaties gedecimeerd. Ondanks de regen was het dit jaar nog erger: blijkbaar is teveel regen ook niet goed.

De onvoorspelbare opeenvolging van extremen maakt het veel van onze soorten erg moeilijk. Al mogen we voor de verklaring zeker niet alleen naar het weer en de klimaatverandering kijken.

Insectenpopulaties lijden al lang onder het verlies en de versnippering van hun leefgebied, de overdaad aan stikstof en de alomtegenwoordigheid van pesticiden in ons landschap. En dat is slecht nieuws, want insecten zijn levensbelangrijk voor de bestuiving van gewassen, als voedsel voor andere dieren en om afval op te ruimen.

De oplossing om de negatieve trend te keren? Een sterker natuurnetwerk en een betere natuur- en milieukwaliteit.

Daar zet Natuurpunt vol op in: het uitbreiden van natuurgebieden, ze met elkaar verbinden ze en ze beheren om de natuurwaarden en de soortenrijkdom te verhogen. Al kan iedereen een handje helpen, bijvoorbeeld door inheemse planten in de tuin te zetten of meer bloemen te laten bloeien in je gazon.