Toertjes draaien of eendjes vissen… dat mag alleen op de kermis

Het woord kermis komt van 'kerkmis', 'kerkmisse' of 'kercmesse'. Een plechtige mis in de middeleeuwen die werd opgedragen ter ere van de patroonheilige van de kerk. Dit gebeurde elk jaar op de naamdag van de patroonheilige. Het officiële gedeelte gebeurde in de kerk, maar het feestelijke gedeelte buiten: op de kermis. Het religieuze karakter werd snel naar de achtergrond verdrongen. Mensen vonden het gewoon leuker om één keer per jaar rond de kerk hun kermis te vieren. Ook vandaag worden nog steeds veel kermissen gevierd op de naamdag van de patroonheilige van de parochie.

Elke kermis heeft een jarenlange traditie met deze data. Het woord foor komt van het Latijnse 'forum' (=markt) en werd gebruikt voor kermissen die hun oorsprong vonden in handelsforen of middeleeuwse jaarmarkten. Hier vonden bezoekers muzikanten, goochelaars, evenwichtskunstenaars, krachtpatsers en vuurspuwers tussen de handelsgoederen. Ook jaarmarkten vinden tot op vandaag plaats op jaarlijkse terugkerende data, gekoppeld met de kermis. Deze data zijn van cruciaal belang voor de kermisuitbaters. Voor hen is het op deze manier, bij manier van spreken, alle dagen kermis.

Welke van de oudste kermissen bestaan er nu nog?

• Kortrijk, Paasfoor: 4 juli 1324
• Brugge: Meifoor 14 augustus 1201
• Bergen: 1290
• Antwerpen, Sinksenfoor: vanaf de 13e eeuw rond de Sint-Walburgiskerk, van 1875 tot 1969, op de Leien
• Leuven kermis: 891: herinnering aan de processie ter gelegenheid van de overwinning van Keizer Arnulf op de Noormannen

Kermis in onze regio

Volgens José Chamon startte de traditie van de jaarlijkse kermissen in onze regio op 7 juni 1903, toen Prins Albert van België een bezoek bracht aan Veurne. Hij verbleef in Westende en op doortocht met de tram in Koksijde-Dorp stopte hij voor een babbel met de burgemeester. De dorpskom aan de kant van de Sint-Pieterskerk was versierd met o.a. bloemen en praalbogen. Voor de plaatselijke bewoners – die massaal aanwezig waren – was dit de stap naar een jaarlijkse ontspanningsweek. met bolspel beoefend door twee gilden, terwijl de eerste jaarlijkse editie met veel luister werd gevierd in de vele herbergen. Er werd een feestcomité gesticht voor de inrichting van volksspelen zoals vinkenzetting, hanengevechten met schoteltjes stamp en bolling voor mannen en vrouwen.

Op 28 september 1905 werd de kleinveebond Vooruitzicht is Spaarzaamheid ofte de Geitenbond voor de verzekering tegen de sterfte opgericht. Intussen werd ook in ditzelfde jaar de bedevaart naar Baaldjes Kruis georganiseerd, op de maandag na 18 april, het kapelletje zelf dateert uit 1819. De families Saubain en Calcoen waren de voortrekkers. Pas enkele jaren later groeide de kermis uit tot de kermis die we nu kennen: met draaimolens en andere attracties.