Boek in de kijker: "Hoeven waren afgezonderd, wegen en grachten onzichtbaar"

Van 35 hofsteden moesten toen, tijdens de kerstnacht, de veestapels worden geëvacueerd. Oostduinkerkenaar Jan Huyghe, voormalig hoofdredacteur (1996-2018) van Tij-dingen, schreef er een streekroman over: De IJzervloed – Westhoek, kerstnacht 1993. Dat boek verscheen begin november. Van een goede timing gesproken.

Tij-dingen: Hoe kom je erbij, dertig jaar later?

Jan Huyghe: "Lang geleden schreef ik liedteksten over beklijvende gebeurtenissen die ik als journalist had meegemaakt. Bijvoorbeeld in februari ’89 'de Ballade van Valentijn van Sint-André van ’t Schipgat' over onze potvis, en in januari ’94 'Klaagzang der schrikkelijke IJzervloed'. Maar nu, vele jaren later, schrijf ik korte verhalen over diezelfde gebeurtenissen, zo’n 5 tot 10 A4’tjes per verhaal. Maar  over de IJzervloed van eind ’93 liep het als water uit de hand. Het werden er 140, een boek."

Tij-dingen: De IJzervloed? Was het toen ook zo erg?

Jan: "Zeker weten. Het was in de IJzervallei één van de grootste overstromingen van de 20e eeuw. Op 30 december 1993 stond het waterpeil aan het sas van Fintele 1,74 m te hoog , zeg maar een mens van top tot teen. Het is normaal dat de broeken, op de rechteroever van de IJzer, het teveel aan water opvangen, ze vormen een wachtbekken. Maar toen duurde het 3 weken. Wegen en grachten waren onzichtbaar, hoeven waren afgezonderd, tenzij met de schute, het water klotste buiten en binnen tegen de muren van stallen en schuren."

T-d: Moesten de hoevedieren toen weg?

Jan: "Natuurlijk! Ze worden dodelijk ziek als ze dagenlang met de poten in het water staan. Van 35 boerderijen gingen in die dagen de runderen en de varkens op transport naar droge oorden. Als je rekent aan honderd dieren per hoeve, dan kom je aan 3.500 dieren."

T-d: Heb je als journalist zo’n verhuis meegemaakt?

Jan: "Nee. Het was heel moeilijk een hoeve in nood te bereiken. Zeker niet met een gewone wagen. Je zag geen weg, je zag geen gracht, het was in de donkerste dagen. Je kon er als leek, vreemd aan de broeken, niets uitrichten, alleen verongelukken. Als reporter moest ik dus de info voor mijn artikels telefonisch verzamelen. Ik vond een goede bron: Geert Leeman, toen 32, landbouwer op de meest afgelegen hoeve in de broeken van Woumen/Merkem. Op een paar honderd meter van de Blankaart. Bovendien de vierde generatie Leeman, van vader op zoon, op dezelfde hoeve sedert 1907. Dus een echte broekrat! Hij keek op geen minuut aan de telefoon, op kerstdag 25 december 1993… Hij moest zijn verhaal kwijt."

T-d: Vertel…

Jan: "Daags voor kerstdag steeg het peil met 1,5 à 2 cm per uur. Reken maar uit. De evacuatie van 70 koeien en vaarzen, 50 zeugen en een 100-tal biggen, begon om half één ’s nachts. Met een ploeg brandweermannen, een vee- en een strohandelaar en medewerkers. De hele kerstnacht werd in de regen gewroet, geploeterd en gesakkerd om de dieren in de vrachtwagens te krijgen en om in de duisternis door het water op de smalle wegen te blijven. Drie vrachtwagens drie maal heen en weer. Het water stond in de dreef 80 cm hoog toen de laatste vracht om 6 uur ’s morgens het hof verliet. Het was kantje boord, maar het was gelukt.”

T-d: Je boek telt ruim 200 pagina’s, allemaal gevuld met water?

Jan: "Ja, met de Westhoek als ruimer kader, inzoomend op de IJzervallei en nog dieper op het Blankaartbekken. Maar ik besteedde ook veel aandacht aan de tijd: het ontstaan van de IJzer en de broeken, overstromingen in de 19e eeuw, de bouw van het Blankaartkasteel, WO I, de evolutie naar natuurreservaat, de Koude Oorlog tussen landbouw en milieu. Hoofdpersonage anno 1993 is Roel van Vijfhuizen, vierde generatie na zijn voorvaders Wies, Door en Robert. Deze fictieve dynastie is dus gebaseerd op Geert Leeman en zijn voorvaders Aloïs, Hector en Roger. Vandaag is Geert 62 en al 38 jaar boer op het hof waar zijn overgrootvader Aloïs in 1907 begon als boer-jachtwachter van barones Melania van de Blankaart. Sedert 2013 is Geert ook adjunct-dijkgraaf in het bestuur van de Zuidijzerpolder."